თანამედროვე ხელოვნება: პერფორმანსი

პერფორმანსი (ინგ. performance – შესრულება, წარმოდგენა, გამოსვლა) – დასავლური წარმოშობის ფორმა თანამედროვე ხელოვნებაში, სადაც ხელოვნების ნაწარმოები შედგება ინდივიდის (პერფორმერის) ან ინდივიდთა ჯგუფის მოქმედებებით გარკვეულ დროსა და გარკვეულ ადგილას. პერმორმანსი შესაძლებელია წარმოდგენილ იქნას ნებისმიერ ადგილას, ნებისმიერი დროის განმავლობაში, ნებისმიერი ხერხითა და საშუალებით. პერფორმანსი, როგორც ფორმა ვიზუალურ ხელოვნებაში იყო პროტესტი ხელოვნების კომერციალიზაციისა და ხელოვნების ნაწარმოების გასაქონლებაზე. შესაძლოა იყიდო ტილო, მაგრამ მხატვრის სხეულს ექსპონატად ვერ აქცევ. ეს ფორმა ფართოდ გავრცელდა 70-იანი წლებიდან, ხოლო 90-იანების ბოლოსკენ, ერთ დროს ტრადიციული ხელოვნების საზღვრების მნგრეველი პერფორმანსი, კულტურული მეინსტრიმის ნაწილი გახდა: ის მისაღები გახდა მუზეუმებისთვის და სამუზეომო ექსპონატად იქცა, როგორც მასებისთვის შეზღუდული შოუ.

პერფორმანსის ცნობილი წარმომადგენლები არიან: იოზეფ ბოისი, ქეროლ შნიმანი, მარინა აბრამოვიჩი, ანა მენდიეტა, ჰერმან ნიცში და ა.შ.

საბჭოთა კავშირში ძირითადად ტრადიციულ ფორმებს მისდევდნენ, გაბატონებული მიმდინარეობა სოციალისტური რეალიზმი იყო.  90-იან წლებში კი, როცა რეჟიმი ტრანსფორმირდა, თვითგამოხატვისთვის მხატვრებს თავისუფლება მიეცათ. თუმცა ფონი, სადაც მხატვრებს არსებობა უწევდათ ძალიან დრამატული გახდა. პოსტსაბოჭთა ქვეყნები ექსტრემალური საბაზრო კანონების ზეწოლის ქვეშ მოექცნენ, სადაც ჯუნგლების კანონი მოქმედებდა. ინდივიდუალისტური ლიბერალური იდეოლოგია კონკურენციას ასხამდა ხოტბას, კოლექტივიზმი და სოლიდარობა დისკრედიტირებული იყო. სოციალ-დარვინისტული პრინციპების შედეგად ადამიანების მცირე ჯგუფმა (რომლებიც ძირითადად ყოფილი წითელი ელიტისგან შედგებოდა) უზარმაზარი ქონება ჩაიგდო ხელში და გამდიდრდა (სწორედ ესენი იქცნენ მერე თანამედროვე ხელოვნების მთავარ კოლექციონერებად, მაგალითად ბიძინა ივანიშვილიც სწორედ მაგ კასტას მიეკუთვნება, როგორც ცნობილია მას დაახლოებით 1 მილიარდი დოლარი აქვს გადახდილი ისეთი მხატვრების ნამუშევრებში, როგორიცაა პიკასო, ეგონ შილე, ჯეფ კუნსი და ა.შ.). მოსახლეობის უმრავლესობასთვის კი ამას კატასტროფული შედეგები ქონდა: მოიშალა ყველა საბაზო სოციალური მომსახურეობა, განათლებაზე და ჯანდაცვაზე ხელმისაწვდომობა.

ამ ეკონომიკური პოლიტიკით, ნაომი კლეინის სიტყვებით რომ ვთქვათ, “შოკური თერაპიით”, გამოწვეულ სოციალურ დეგრადაციას გვიჩვენებს ბორის მიხაილოვი, რომელმაც შექმნა უსახლკარო ადამიანების ფოტოების სერია. ის მათ პოზიორობაში ფულს უხდიდა, ფოტოებზე ძალიან უხერხული პოზებით, ის ხაზს უსვამს ეკონომიკურ გაჭირვებას და ჩაგვრას, რომელიც ადამიანებს აიძულებს სხეულის შეთავაზებას ფულის სანაცვლოდ. ესაა კაპიტალიზმი, სადაც ყველაფერი იყიდება.

ბორის მიხაილოვი, 1997

მიხაილოვის ნამუშევრებთან შეიძლება პარალელის გავლება კუბელი მხატვრის, სანტიაგო სიერას შემოქმედებასთან. მხატვრის თემებს შორისაა გლობალური კაპიტალისტური ეკონომიკა და კონცენტრირებული, ელიტების ძალაუფლება, რომელიც ექსპლუატაციას უწევს ადამანების უმრავლესობას.  სიერა ფოკუსირდება ყველაზე მოწყვლად ჯგუფებზე, რომლებიც ამავე დროს ყველაზე ნაკლებად არიან ხილვადები: არალეგალი იმიგრანტები, მეძავები, ნარკო დამოკიდებულები, უმუშევრები და უსახლკაროები. ის სახელოვნებო სივრცის ფულით (!) ქირაობს ხოლმე ამ ადამიანებს პერფორმანსისთვის, რომელიც აბსურდული და დეგრადაციულია.  “160 სმ ხაზი ტატუ 4 ადამიანზე” ამის მაგალითია. 2000 წლის დეკემბერში, ესპანეთის თანამედროვე ხელოვნების გალერეაში ვიდეო აფიქსირებს 4 ნარკოდამოკიდებულ მეძავს. ისინი წელსზემოთ შიშველნი ზიან სკამებზე ზურგით კამერისკენ და ტატუს არტისტი ქალი მათ ხაზს ახატავს ზურგზე. პროცესის განმავლობაში ისინი ეწევიან, საუბრობენ, იცინიან, მანამ, სანამ ტატუს მხატვარი არ მოწმინდავს ჭრილობებს. შემდეგ ორი მამაკაცი ზომავს ტატუების სიგრძეს. ეს ქალები ამ აქტს თითო დოზა ჰეროინის ფულის სანაცვლოდ დათანხმდნენ სიერას. სანტიაგო სიერას ნამუშევარი ხაზგასმით აღნიშნავს იმ წინააღმდეგობას, რომელიც არსებობს დაქირავებულებსა და იმ ეკონომიკურ სიუაციას შორის, სადაც მათ სხვა არჩევანი არ აქვთ. ეს აქტი არის მეტაფორა, პოეტური ექვივალენტი თანამედროვე სოციალური წყობის – კაპიტალიზმის.

160 სმ ხაზი ტატუ 4 ადამიანზე , El Gallo Arte Contemporáneo. Salamanca, Spain. December 2000

ამგვარ რეალობაზე რეფლექსიას წარმოადგენს ოლეგ კულიკის პერფორმანსი  „ძაღლი“, სადაც საგამოფენო სივრცეში ხელოვანი თავს ესხმოდა აუდიტორიას , ცდილობდა რა ეკბინა მათთვის.

კულიკის ეს ნამუშევარი არის მიხეილ ბულგაკოვის სატირული ნაწარმოების “ძაღლის გულის” განახლებული ვერსია. ნაწარმოებში პროფესორი პრეობრაჟენსკი ( რუსული სიტყვისგან წარმომდგარი, რომელიც ითარგმნება როგორც გადასხვაფერება, ტრანსფორმაცია) ატარებს უპრეცენდენტო ექსპერიმენტს – ძაღლს უნერგავს ადამიანის ორგანოებს. საბოლოოდ, პროფესორს ოპერაციის შედეგები სანანებელი გაუხდება. წარმოადგენს ახალი საბჭოთა ადამიანისა და ლენინიზმის პროგრამის კრიტიკას. მიხაილ ბულგაკოვმა “ძაღლის გული” 1925 წელს დაწერა, როცა ბოლშევიკების შემოღებული ახალი ეკონომიკური პოლიტიკა (NEP) თავის პიკში იყო, თუმცა საბჭოთა კავშირში ოფიციალურად 1987 წლამდე არ გამოქვეყნებულა. კომუნიზმის ჩანასახების განვითარების ნაცვლად თავისუფალი ბაზრის პრინციპების შემოტანა ეკონომიკის სტიმულირებისათვის, ისეთივე არაორგანული იყო, როგორც ძაღლ-ადამიანი და ვითარება საბჭოთა კავშრის დაშლის შემდეგ გაჩენილ რესპუბლიკებში.

1996 წელს რუსი და შვედი კურატორების ინიციატივით მოეწყო საერთაშორისო გამოფენა სტოკჰოლმში სახელწოდებით „ინტერპოლი“. გამოფენის კონცეფცია (დედაარსი) ამ ორი განსხვავებული წარსულის მქონე კულტურის ჰარმონიული თანამშრომლობის დემონსტრაცია იყო. სხვანაირად რომ ვთქვათ,  რუსეთის, რომელმაც საბჭოთა კავშირის რკინის ფარდით თითქოს გამოტოვა ისტორია (ევროცენტრიზმი!), ინტეგრაცია დასავლეთში. “სოციალიზმის დასასრულის” შემდეგ საერთო ენა რომ გამოენახათ ხელოვანებს, მათ შესთავაზეს საგამოფენო სივრცე, რომლისთვისაც ერთად უნდა დაეგეგმათ ექსპოზიცია – გაენაწილებინათ საგამოფენო სივრცე ნამუშევრებისთვის, ისე რომ რომელიმეს არ დაეჩრდილა სხვა ინდივიდი. ამ პრობლემის გადასაწყვეტად კი მათ ურთიერთთანმშრომლობა შესთავაზეს – ნამუშევრებზე იდეების გაცვლით და კოლაბორაციით უნდა შეექმნათ ჰარმონიული სივრცე.  

რუსეთიდან და დასვლელი მხატვრების შერჩევის შემდეგ, მათ მოუწყვეს შეხვედრა, რათა კონსნენსუსისთვის მიეღწიათ. თუმცა ორივე მხარეს თავისი წინასწარი წარმოდგენები ქონდათ ერთმანეთზე და ამან კონფლიქტი დაბადა. რუსები ფიქრობდნენ შვედებზე, როგორც ბოჰემური ცხოვრებით გონებადაბინდულებზე, რომლებსაც არ შეეძლოთ კონცეპტულური აზროვნება, ხოლო შვედები რუსებზე, რომ ისინი ტოტალიტარულად აზროვნებდნენ.  შემდეგი შეხვედრა, რომელიც რუსეთში გაიმართა აგრეთვე დაძაბული იყო, შვედებს არ მოეწონათ იდეების საჯაროდ კრიტიკა და არაეთიკურად ჩათვალეს, ხოლო რუსები თვლიდნენ რომ უბრალოდ კულტურული ტურისტები იყვნენ, რომელთაც არ ესმოდათ მთელი არსი თანამედროვე ხელოვნების და უბრალოდ ფონდებიდან ფულის შოვნის წყარო იყო მათთვის ამგვარი პროექტები. თავის მხრივ შვედები ფიქრობდნენ რომ სწორედ რუსები იყენებდნენ მათ ფულს. საბოლოოდ რაღაც კომპრომისი შედგა, მაგრამ დეტალური ინფორმაცია ნამუშევრის განთავსებაზე დასავლელების მხრიდან არ მიუღიათ. საგამოფენო სივრცეში ჩასულებს კი უკვე დახვდათ გუ ვენდას (წარმოშობით ჩინელი მხატვარი) უზარმაზარი ინსტალაცია, რომელიც დათქმის მიხედვით ნაწილი უნდა განხორციელებულიყო სივრცის ეკონომიისთვის. რუსებმა მეორე ხარისხოვან მხატვრებად იგრძნეს თავი. კულიკს კი, რომელსაც სხვა ნამუშევარი ქონდა დაგეგმილი გამოფენის გახსნამდე ბოლო მომენტში თხოვეს “გიჟი ძაღლი” წარმოედგინა.

გამოფენის გახსნის დროს, მხატვარი ალექსანდრე ბრენერი, რომელიც პერფორმნს ასრულებდა (უკრავდა ქაოტურად დრამზე საათნახევრის განმავლობაში და აბსურდულ ხორხისმიერ ბგერებს გამოსცემდა), მოულოდნელად ახტა და მაჩეტეთი დაჩეხა ჩინელი მხატვრის ნამუშევარი, რომელიც მასალად თმებს იყენებდა. ხოლო “მაქციად” გადაქცეული კულიკი, რომელიც ცდილობდა ბავშვისთვის ეკბინა, პოლიციამ დაიჭირა. ბრენერი გაიქცა.

ოლეგ კულიკი, I bite America, America bites me*, 1996 (*იოზეფ ბოისის პერფორმანსის, “მე მიყვარს ამერიკა და ამერიკასაც ვუყვარვარ მე”, ინტერპრეტაცია, სადაც ბოისი კოიოტთან ერთად იჯდა გალიაში, მანამ სანამ არ დაუმეგობრდა მას)

ეს ბრენერის რეაქცია იყო დასავლელი კურატორების მიერ მათ ეგზოტიზაციაზე, ფსევდომიმღებლობაზე და დომინაციურ დამოკიდებულებაზე. მან შემდეგი კომენტარი გააკეთა საკუთარ ქცევაზე:

“მომდევნო დღეს მედია კონფერნციაზე მე ფაშისტად მომიხსენიეს. არა ჩემო ძვირფასებო, ვერ დაგეთანხმებით. მაგ გამოფენაზე მე ვიყავი ერთადერთი დემოკრატი, რომელმაც ღიად დააფიქსირა თავისი პოზიცია და უთანხმოება ორგანიზატორების მიმართ. რადიკალური დემოკრატია პირდაპირ მოქმედებაში! ბოიკოტი სიმულაციას და ნეოლიბერალურ ვულგარულობას!“

ბრენერი ცნობილია მისი  იკონოკლასტობით (ხატმებრძოლეობით). მან მალევიჩის “თეთრ კვადრატს თეთრი კვადრატის ფონზე” აეროზოლის საღებავით დოლარის ნიშანი მიახატა  ამსტერდამის მუზეუმში. ეს იყო პროტესტი ხელოვნების ფულით გაზმოვად ღირებულებამდე დაყვანისა.  ამ ჯერად ის დააპატიმრეს.

გამოყენებული მასალა:

http://moscowartmagazine.com/en/issue/41/article/799

https://www.tate.org.uk/art/artworks/sierra-160-cm-line-tattooed-on-4-people-el-gallo-arte-contemporaneo-salamanca-spain-t11852

Contemporary Art – Julian Stallabrass

რამდენიმე სანიმუშო პოსტერი / პლაკატი

პლაკატი არის ნახატი, რომელსაც თან ახლავს სააგიტაციო, პროპაგანდისტული, სარეკლამო ხასიათის სლოგანი.

პოსტერი — ნაბეჭდი ტიპის სხვადასხვა ზომის მქონე ნაწარმი, რომელიც შექმნილია კედელზე დასამაგრებლად. როგორც წესი, პოსტერები შეიცავს როგორც ტექსტურ, ასევე გრაფიკულ ელემენტებს. ამასთან, პოსტერი შესაძლოა ნაწილობრივ ან მთლიანად გრაფიკული ან ტექსტური მასალისგან შედგებოდეს. პოსტერებს მრავალი დანიშნულება აქვთ. მათ უფრო ხშირად იყენებენ სარეკლამო (წვეულებების, მუსიკალური მოვლენებისა თუ ფილმების წარსადგენ), პროპაგანდისტულ და საპროტესტო მნიშვნელობის ინფორმაციის გასავრცელებლად. პოსტერებს ხშირად იყენებენ მხატვრობის ცნობილი ნიმუშების რეპროდუქციისათვის, რაც, თავისთავად, მყიდველს უჯდება უფრო ნაკლები, ვიდრე ნახატის ორიგინალის შეძენა. პოსტერების კიდევ ერთი დანიშნულება საგანმანათლებლო მიზანიც არის.

ბევრი ადამიანი აგროვებს პოსტერებს, რომელთა გარკვეული ნიმუშები საკმაოდ იშვიათი და ფასეულიც არის – ასეთები ხშირად ჩასმულია სპეციალურ ჩარჩოებში.

მეორე მსოფლიოს ომის დროინდელი ამერიკული პოსტერი, რომლის მიზანი იყო ფემინისტურ მოძრაობაზე დაყრდნობით წაეხალისებინა ქალები ინდუსტრიული შრომისათვის. ადრე ქარხნებში ძირითადად კაცები მუშაობდნენ, ხოლო საშინაო შრომას (ბავშვების მოვლა, ემოციური ზრუნვა, საჭმლის მომზადება, რეცხვა, დალაგება) ქალები ასრულებდნენ. შედეგად, კაპიტალისტურმა ინდუსტრიამ ომში გაწვეული კაცი მუშა ხელი შეავსო ქალებით, რათა გაეგრძელებინა წარმოება და ომისთვის საჭირო მატერიალური რესურსის შექმნა. მართალია იმ ხანის ფემინისტურმა მოძრაობამ ქალების უფლებები მნიშვნელოვნად გაზარდა (განათლების მიღება, პოლიტიკურ საქმიანობაში ჩართულობა და ანაზღაურებად სამსახურებში დასაქმება), მაგრამ აუნაზღაურებელი საშინაო შრომა არსად გამქრალა. მეორეს მხრივ მაღალ ფენაში ამგვარი შრომა ძირითადად მესამე სამყაროს ემიგრანტებისა და არალეგალი ქალების დასაქმების საშუალებად იქცა.

საბჭოთა კავშირის პოსტერები ხშრად გამოხატავდა ქალს უფრო უტრირებული ფორმებით, რათა ხაზი გაესვა მათი სოციალ-პოლიტიკური მნიშვნელობისათის. საბჭოთა კონსტიტუცია დეკლარირებდა გენდერულ თანასწორობას და მიუხედავად იმისა, რომ მთელი რიგი ინსტიტუციები იქნა შექმნილი და რეფორმები გატარებული ქალის ეკონომიკურ საქმიანობაში ჩართულობისთვის, პრაქტიკაში უთანასწორობა მაინც შენარჩუნებულ იქნა იმით, რომ ქალს არ ჰქონია მნიშვნელოვან პლიტიკურ გადაწყვეტილებებში მონაწილეობის საშუალება და აგრეთვე მას ემატებოდა აუნაზღაურებელი შრომა ოჯახში.

• 

  ემანსიპირებული ქალი – აშენე სოციალიზმი. სტრახოვ-ბრასლავსკი ა.ი. 1926

მეორე მსოფლიო ომთან და აგრეთვე ომში გაწვევასთან დაკავშირებით შეგვიძლია რამდენიმე მაგალითი მოვიხმოთ, როგორც ამერიკის, ისევე საბჭოთა კავშირის მხრიდან.

ბიძია სემი (uncle sam) სახელით ცნობილი პლაკატი.

შენ ჩაეწერე მოხალისედ? წითელი, როგორც სოციალიზმის ფერი დომინირებს პოსტერში, მეორეს მხრივ წითელი და შავი ფერები მნახველის ყურადღებას ადვილად იქცევს.

აქვე შეგვიძლია გავიხსენოთ სოციალურ პრობლემებთან დაკავშრებული საბჭოთა პოსტერები, როგორიცაა ალკოჰოლიზმი:

სხვა ტიპის პოსტერები:

ცივი ომის დასრულების შემდეგ, მას მერე, რაც 90-იან წლებში საბჭოთა კავშირი დაიშალა და იქცა აგილობრივი ელიტების ასტრონომიულად გამდიდრების წყაროდ, ხოლო მოსახლეობის უმრავლესობა განწირული აღმოჩნდა ტოტალური ექსპლუატაციისათვის, სხვა „კომუნისტურ“ რეჟიმებში მოვლენები განსხვავებულად წარიმართა. მაგალითისთვის კუბა და ჩინეთი განვიხილოთ. ჩინეთის მთავრობის ხელშეწყობით კაპიტალისტურმა ეკონომიკამ აქსელერაცია (სწრაფი ზრდა) დაიწყო, თავისი თანხმლები პროცესებით, დოვლათის გენერირებითა და უთანასწორობით, რომელმაც მერე მომხარებელთა (კონსუმერთა) მთელი მასები შექმნა. ხელოვანმა Wang Guangyi ეს პროცესი ჰუმანიზმის ლიკვიდაციად შეაფასა, სადაც ხელოვნება მხოლოდ იმისთვის არსებობს რომ წარმატებას მიაღწიოს მედიამ და მარკეტმა. ამის საილუსტრაციოდ ის მაოს დროინდელ პლაკატებსა და სოციალისტური რეალიზმის სინთეზს ახდენს პოპ-არტთან.

Wang Guangyi, სერიიდან Great Criticism – Coca-cola, 1990

სიტუაცია კუბაში უფრო განსხვავებულია ჩინეთთან შედარებით. საბჭოთა კავშირი იყო კუბას შაქრის ერთადერთი გამსაღებელი და როცა ეს ექსპორტი გაწყდა, კუბაში კრიზისი შეიქმნა, რადგან ამერიკა ეკონომიკურ ბლოკადას ახორციელებდა კუბაზე. კუბა იძულებული გახდა ნელ-ნელა გაეხსნა კარები საბაზრო ეკონომიკისთვის. დასავლური ინვესტიციების მოძიებისთვის საჭიროა ფასადური დემოკრატია. კუბაში მასმედია ცენზურის ქვეშ რჩება, მხოლოდ არტისტებს მიუწვდებათ ხელი ლიმიტირებული თავისუფლებისთვის, რომ აკრიტიკონ რეჟიმი, მათ პერიოდულად შეუძლიათ მოგზაურობა (ბიენალებზე გამგზავრება) და ნამუშევრების გაყიდვაც დოლარებში. როგორც კუბელი ისტორიკოსი და ლათინური ხელოვნების კრიტიკოსი Gerardo Mosquera წერს, „ეს აჩენს კრიტიკული ელემენტის სტერეოტიპიზაციისა და ეგზოტიზაციის საფრთხეს. პოლიტიკური კრიტიციზმი იქცევა საცვლელ ღირებულებად ანუ საქონლად დასავლელი გალერისტებისა და კოლექციონერებისათვის. ხოლო თუ დაპატიმრებული ხარ კომუნისტური რეჟიმის მიერ, მაშინ კი არტისტი ვარსკვლავი ხდები“.

ჩინეთში, ისევე კუბაშიც გაჩნდა კაპიტალისტურ-კომუნისტური ჰიბრიდული პროპაგანდის ამსახველი ხელოვნება. მხატვარი Jose Angel Toirac იყენებს რევოლუციის ცნობილი გმირების დოკუმენტურ ფოტოებს და დასავლური ბრენდების რეკლამებს. მაგალითად ტოირაკის Calvin Klein Obsession რეკლამაში კასტროს გამოჩენა. აქ ობსესია (აკვიატება) ამერიკის მიზასწრაფულობაა კასტროს ლიკვიდაციაზე. ხოლო როცა ცხენზე ამხედრებული სიგარას მწეველი კასტრო ჩნდება ტოირაკის  მალბოროს რეკლამაში, ეს არის სიგნალი იმისა, რასაც მის ნამუშევრების სერიის სახელწოდება კარგადდ გამოხატავს Tempos Nuevos (ახალი დროება).

Jose Angel Toirac, Obsession, სერიიდან “Tiempos Nuevos”.

აღნიშნული პარალელები არც ისე გასაკვირია, რადგან ჩინეთშიც და კუბაშიც, მოსახლეობა ეჯახება სახელმწიფოსა და კორპორატიულ პროპაგანდას, რომელთაგან თითოეული ცდილობს ადამიანები დაარწმუნოს მათი პროდუქტის განსაკუთრებულობაში. დასავლეთში კი ეს ორ რეგისტრში ითარგმნება, ოდესღაც საშიში იდეოლოგიების დეგრადაციასა და კულტურულ ჰიბრიდიზაციაში.

Make Bourgeois Afraid Again.

ცხოველის გამოსახულება პრეისტორიულ და თანამედროვე კედელზე

გარეული ძროხის, ცხენისა და ირმების გამოსახულება. ლასკოს მღვიმე, საფრანგეთი

კულტურის ისტორია, ანუ გამოგონებებისა და შემოქმედების ისტორია, სადაც ადამიანმა იწყო ბუნებრივი გარემოს მოდიფიკაცია, შრომის იარაღების დამზადება და წარმოება, ისტორიული წყაროების მიხედვით იწყება დაახლოებით 40 000 წლის წინ, როცა დედამიწაზე ბოლო დიდი გამყინვარება იწურებოდა. ადამიანის კვების რაციონში უკვე ხორციც შედიოდა, რადგან გამყინვარებისას ტოტალურად შემცირდა მცენარეული საკვები. შეიძლება ითქვას რომ ადამიანის არსებობა მთლიანად იყო დამოკიდებული ცხოველებზე, ამიტომ ბუნებრივია ცხოველები ადამიანის შესწავლის ობიექტებს წარმოადგენდა. გამოქვაბულის ნახატები, რომლებიც გამოსახულებათა ძირითადი პერსონაჟები ცხოველები არიან. ნახატები ყოველგვარი ფონის გარეშე, შიშველ კედლებზეა შესრულებული. შესაძლოა, ზოგიერთი თანამედროვე ხალხების მსგავსად, ზედა პალეოლითის ადამიანებს სწამდათ, რომ ადამიანის გამოსახვას მისთვის ზიანის მიყენება შეეძლო. თუ მათ მართლა ასე სწამდათ, მაშინ შესაძლოა, ამით აიხსნას ის, რომ გამოქვაბულების კედლებზე ადამიანებს ძალიან იშვიათად ხატავდნენ. ამის ახსნა სხვაგვარადაც შეიძლება: იმის გამო, რომ იმდროინდელი ადამიანი ძირითადად ნადირობით იყო დაკავებული, იქნებ ნახატებით იღბლის გამოსწორებას ცდილობდნენ. ამ თეორიას ამყარებს ნახატებზე აღმოჩენილი ისრის ნაკვალევები. მაგრამ თუ ნახატები მაგიური დანიშნულების მატარებელი იყო, ძნელი ასახსნელია, რატომ არის ისრის კვალი მხოლოდ ზოგიერთზე. სავარაუდოა, ნახატებს იმისთვის აკეთებდნენ, რომ მათი წარმოდგენით, ეს მხეცების რაოდენობას გაზრდიდა. ფაქტია, რომ გამოქვაბულის მხატვრობამ უმაღლეს მწვერვალს ზედა პალეოლითის ბოლოს მიაღწია, როდესაც ცხოველების რაოდენობამ შემცირება დაიწყო.

გლობალური დათბობის შედეგად პოლარული დათვები შიმშილობენ

მას მერე ბევრი ცივილიზაცია განადგურდა და ბევრი სახეობა გადაშენდა “ბუნებრივი გარემოს მოდიფიკაციისას” ეკოლოგიური სისტემების წონასწორობის დარღვევის გამო, რომელსაც ხშირად იწვევდა ადამიანთა უმცირესობის დაუოკებელი სწრაფვა სიმდიდრის დაგროვებისა. შუა საუკუნეების მიწურულს დაწყებული ე.წ. მეცნიერული რევოლუციის შემდეგ, რომელსაც აფინანსებდა ვაჭრების და ბანკირების ახალი ფენა, რათა კონკურენტები ჩამოეცილებინათ და მოეძებნათ წარმოებისა და გასაღების ახალი გზები, ბუნების განადგურებამ არნახული მასშტაბები შეიძინა. დღეს, ჩვენ უკვე გლობალურ ცივილიზაციაში ვცხოვრობთ და ეს ანთროპოცენტრისტული იერარქიული აღქმა, რომელიც არა მხოლოდ ადამიანის მიერ ბუნებაზე ბატონობის, არამედ ადამიანის მიერ სხვა ადამიანზე ბატონობის მოთხოვნილებებშია გადაზრდილი, აპოკალიფსს გვიქადის.

ქუჩის ხელოვნება გლობალურ დათბობაზე

ამ პრობლემების გაცნობიერება ადამიანებს გაბატონებული წესრიგისადმი წინააღმდეგობის გაწევისკენ უბიძგებს. ხალხური შემოქმედება გამოხატვისა და მოქმედების ახალ ფორმებს და საშუალებებს პოულობს. ცნობილია რომ ადამიანის ფიქრები, გრძნობები და ქცევები ერთმანეთთან მჭიდროდ არიან დაკავშირებული და რომ ერთის შეცვლა გამოიწვევს დანარჩენების ცვლილებასაც. რადგან პირდაპირ გრძნობების შეცვლა რთულია, შესაძლებელია არაპირდაპირი გზით ცვლილება. ხელოვანი ცდილობს, ფიქრები შეუცვალოს სუბიექტს, ახლებურად დაანახვოს საგნები თუ მოვლენები ან ახალი პერსპექტივები წარმოუჩინოს და ამგვარად ზემოქმედება მოახდინოს მნახველზე, ემპათია გაუღვივოს და მოუწოდოს ბრძოლისკენ – ბიოცენტრისტული ჰარმონიული წყობის ფორმირებისკენ.

ზემოთქმულიდან გამომდინარე შეიძლება რამდენიმე განზოგადოების [ინდუქციის] გაკეთება:

• სხვადასხვა ეპოქაში ხელოვნება სხვადასხვა მიზნითა და დანიშნულებით იქმნება.
• ხელოვნებაში მიმდინარე ცვლილებები (ხელოვნების ფუნქცია, მისდამი დამოკიდებულება, მხატვრულ-გამომსახველობითი საშუალებები, ხერხები, ტექნიკა, მასალა, იარაღი, დარგები, ფორმები და სხვ.) პირდაპირ კავშირშია კაცობრიობის ისტორიაში მიმდინარე ცვლილებებთან (მსოფლმხედველობა, ტექნიკური პროგრესი, გლობალიზაცია და სხვ.)
• ხელოვნების საშუალებით სხვადასხვა ეპოქისა და კულტურის შესახებ ბევრი რამის გაგება შეიძლება.

ეს ბლოგპოსტი ეძღვნება ხალხური აჯანყების მხარეს მებრძოლ ძაღლებს.

Negro Matapacos (პოლიციელების შავი მკვლელი) სანტიაგო, ჩილე, 2019

თეზისები ხელოვნებაზე

ვუძღვნი ჩემს პედაგოგ ლუიზა ლაფერაძეს

ჩვენ გვესმის სიტყვები ხელოვანი, სამხატვრო აკადემია – ადგილი, სადაც ხელოვნებას უნდა ასწავლიდნენ და ისე ჩანს, თითქოს ხელოვნება განსაზღვრული, და ამდენად თავისთავად ცხადი სიტყვა იყოს. მაგრამ ამ სიტყვის მნიშვნელობაზედ დაფიქრება აშკარა დაბნეულობას იწვევს. ეს დაბნეულობა ჩვენთვის მოტივია გამორკვევისათვის და ვსვავთ კითხვას, კი მაგრამ, მაინც რა არის ხელოვნება? მაგრამ აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ხელოვნების განსაზღვრაზე ფიქრისას უდავოა საშიშროება იმისა რომ,  რადგან ყველაფერი ვითარდება, ხელოვნების ერთხელ მიღებული განსაზღვრება წინააღმდეგობაში ხომ არ მოვა მომავალ გამოწვევებთან და ხომ არ იქცევა ისევ და ისევ ხელოვნების განვითარების ბორკილად? მსგავსი საშიშროება არ არსებობს მეცნიერებაში, ამგვარ წინააღმდეგობებში მხოლოდ საზოგადოებრივი დადგენილებები მოდის. ჩვენც მეცნიერული კუთხით უნდა მივუდგეთ საკითხს, რადგან წინააღმდეგ შემთხვევაში ეს იმაზე იმეტყველებს, რომ ჩვენ ხელოვნებას ვუყურებთ როგორც რაღაც დროებით მოვლენას, ან უარეს შემთხვევაში კი პოლიტიკურ ტენდენციას ვერგებით პირადი გამორჩენისა და მერკანტილური ინტერესების დაკმაყოფილების მიზნით. მეცნიერული მიდგომა კი გულისხმობს მუდმივობის დადგენას.

ყველაზე მნიშვნელოვანი, რაც ხელოვნების განსაზღვრებამ უნდა მოგვცეს ეს არის შესაძლებლობა მეცნიერულად, ჭეშმარიტად განვასხვავოთ ხელოვნებასთან გვაქვს საქმე თუ კომპილაციასთან.

Anarchist Calendar

For English scroll down

ანარქისტული კალენდარი წარმოადგენს თბილისის სახელმწიფო სამხატვრო აკადემიის სახვითი ხელოვნების ფაკულტეტის  IV კურსის I სემესტრისათვის შესრულებულ ნამუშევარს. განსაკუთრებული მადლობა პედაგოგ ლუიზა ლაფერაძეს.

Anarchist Calendar

ყოველი დღე წმინდაა, მანიფესტი

დღეს, მასობრივად გავრცელებული კალენდარი ადამიანებზე კონტროლის, ყალბი ცნობიერებისა და ფასეულობების თავს მოხვევის გამოვლინების ერთ–ერთი მაგალითია, სადაც ყოველი კვირადღე „დასვენების“ დღედაა გამოცხადებული. ყველამ ვიცით მითი, რომლის მიხედვითაც ღმერთმა სამყაროსა და მათ შორის ადამიანის შექმნას ექვსი დღე მოანდომა, ხოლო მეშვიდე დღეს დაისვენა და თითქოს აქედან ლოგიკურად გამომდინარეობს ფაქტი, რომ ადამიანთა უმრავლესობა მთელი კვირა იძულებით შრომობდეს უმცირესობის გამდიდრებისათვის, ხოლო თვითონ იმდენს იღებდნენ, რომ შიმშილით არ დაიხოცონ და ესეც იმიტომ, რომ შემდგომ უფრო მეტი ქონების შექმნა შეძლონ იმავე მდიდრებისათვის, ხოლო რადგან, ტექნოლოგიის განვითარებისა და სხვა ფაქტორების გავლენით კაპიტალის შექმნისათვის ნაკლები ადამიანებია საჭირო ვიდრე არსებობენ, ისინი მოსახლეობის ზედმეტ ნაწილს ეკუთვნოდნენ.

ადამიანი თავისუფალია, ეს ნიშნავს იმას, რომ ადამიანმა თვითონ უნდა გადწყვიტოს არა მარტო ის, თუ როდის დაისვენოს ან როდის იმუშაოს, არამედ ისიც თუ სად იმუშაოს და როგორ გამოიყენოს თავისუფალი დრო. იმის გაცნობიერებით, რომ ნებისმიერი ინიციატივა კონკრეტული ადამიანისგან მომდინარეობს და რომ პროგრესის მამოძრავებელი ძალა ადამიანის თავისუფალი ნებაა, უნდა გაუქმდეს საერთოდ ყველა სახის შრომის მაიძულებელი ორგანო, უნდა გაუქმდეს დაქირავებული შრომა და ნაწარმოების ღირებულების თეორიით შეფასება (ფული). ეს ყველაფერი უნდა ჩაანაცვლოს კოლექტიურმა წარმოებამ და დოვლათის თანაბარმა განაწილებამ მოთხოვნილებების მიხედვით.

ანარქიის პირობებში ადამიანების რაოდეობის ზრდა და ტექნოლოგიის განვითარება შრომის დროს მინიმუმამდე შეამცირებს და გაზრდის მაქსიმალურად თავისუფალ დროს. ამ შრომაში იგულისხმება ყველა ადამიანისათვის ელემენტარული პირობების უზრუველყოფისთვის საჭირო დრო, მაგრამ ადამიანმა, რომელიც დაინტერესებულია იმით, რასაც აკეთებს, შეიძლება 24 საათი დაუთმოს თავის საქმეს, რადგან ეს არის მისი თავისუფალი ნება – მოახდინოს თვითრეალიზაცია.

ეს კალენდარი წარმოადგენს უბრალოდ ასტრონომიულ ციკლს. შეიძლება თავისუფლების მოპოვების შემდეგ კალენდრის საჭიროებაც არ იყოს, მაგრამ ეს დღე თავისთავად არ დადგება, ის ყოველი ჩვენთაგანის ძალისხმევითაა შესაძლებელი.

Every Day Is Holy Day, Manifesto

Calendar, which is used today, is one of the examples of controlling and brainwashing of humanity. Every Sunday is declared as a day of rest, which is based on the myth that the God created this world in 6 days and had rest on seventh. It doesn’t mean that we, the majority, must work 6 days a week, to enrich the minority – capitalists and get as much payment, as needed to survive, and have a rest on seventh day, just because to be able to work the following 6 days again.

Every human is free – this means that every human must decide not only when to work and when to rest – but where to work and where to spend free time. Realizing that everyone must be his/her own master and the motive power of progress is the free will, we can say that there must be no forced labor, no hiring , and no way of evaluation of products value (it means, that money must be abolished). All these must be replaced with collective production and distribution of wealth according to needs.

In anarchist society, increase of population and technical progress will decrease the amount of work-hours and on the other hand, it will increase free time. This means that in anarchist society, everybody will have time for self-realization, while today almost everybody has to think how to survive. Freedom of self-realization also means, that one can be involved in his work 24 hours a day, if it’s a will of his own.

This calendar is just a representation of astronomic cycle. Maybe there will be no need of calendar in anarchist society, but until then, we must remember that freedom doesn’t come in itself, all we have to fight for it.

იანვარი, 2012

ფოტო გადაღებულია ექსპოზიციის შემდეგ

Snake

poster

 

For English scroll down

არსებობს ციფრული თამაში Snake, სადაც პატარა გველი გარკვეული სიჩქარით მოძრაობს ლაბირინთებში, ადგილ-ადგილ კი ჩნდება ვაშლი. თამაშის არსი გველის გაზრდაა, რომელიც სწორედ ამ ვაშლების ჭამით იზრდება. სანამ ერთ ვაშლს არ შეჭამს შემდეგი ვაშლი არ ჩნდება. (ერთი ვაშლის შეჭმით გველი ერთი ერთეულით იზრდება)

თეზისები – ვაშლის, ღმერთის და ევას ურთიერთდამოკიდებულებების შესახებ, როგორც კულტურულ სივრცეზე. ამისათვის კი პირველ რიგში განვსაზღვროთ თითოეული:

ღმერთი არის სისტემა, რომელიც ცდილობს არსებული წესრიგის შენარჩუნებას.

ვაშლში სისტემაა წარმოდგენილი მთელი თავისი საიდუმლოებით: როგორც დამოუკიდებელი სხეული თავისი კანონზომიერებებით. ასევე ვაშლი არის ზღურბლი კულტურასა და მის მიღმიერს, გაურკვეველს, ჯერ არ არსებულსა და შესაძლო რეალობას შორის.

ევა – პოტენციური სიცოცხლე, თვითგადარჩენის ინსტინქტით.

კულტურა პრობლემაა რომელიც მალავს ვაშლებს და თუ ვერ ახერხებს კრძალავს, აცხადებს მტრის ხატად, იმუქრება (ვინც შეჭამს მოკვდება). ვინც ჭამს, იწყებს რა გაცნობიერებას, სისტემა სჯის და დევნის. სუსტები არ ჭამენ ვაშლს და ძრწიან მის წინაშე, უარს ამბობენ თავისუფლებაზე, რათა გაიიოლონ ცხოვრება.

მაგრამ სიცოცხლის ინსტინქტი ძლიერია და ვისაც ეს ვიტალური ძალა აქვს ჭამს ვაშლს, ნაყოფს ხის ცნობადისას. ვინც აცნობიერებს გავს ხეს – რაც უფრო ღრმად ჩადის ფესვები მიწაში (აცნობიერებს კულტურას) მით უფრო იზრდება ხის მიწისზედა ნაწილი და შესაბამისად ნაყოფიერებაც.

ხელოვნება პრობლემის გაცნობიერება, მისი ჩვენება და მოგვარებაა.

გაცნობიერებული ადამიანი ასევე გრძნობს კულტურის კომფორტულ მხარეს. ვაშლი (ნაყოფი შემოქმედებისა) გარდაიქმნება თესლად მნახველში, რომელსაც შანსი აქვს აღმოცენების, რადგან გარანტია სქემის ლოგიკური განვითარებისა კულტურიდან ხელოვნებისაკენ არ არსებობს.

***
თქვა უფალმა ღმერთმა: აჰა, გახდა ადამი როგორც ერთი ჩვენთაგანი, შემცნობელი კეთილისა და ბოროტისა. არ გაიწოდოს ახლა ხელი და არ მოწყვიტოს სიციცხლის ხის ნაყოფიც. არ შეჭამოს და მარადიულად არ იცოცხლოს. [დაბ. 3:22] განდევნა ადამი, ედემს კი აღმოსავლეთით ქერუბიმები და ცეცხლოვანი, მბრუნავი მახვილი დაუყენა, რათა სიცოცხლის ხესთან მისასვლელი დაეცვათ. [დაბ. 3:24]

Snake

There is one digital game – Snake – where a little snake is moving in maze, in which, time to time apples appear. Goal of this game is to make your snake bigger, which can be done by making him eat those apples. If he doesn’t eat one apple, the other one won’t appear (Eating one apple makes the snake one unit longer).

Theses – about relationship between an Apple, the God an Eve, like cultural space. The first of all, let’s define them.

The God is system, which is trying to preserve the current system.

The apple is the system, which is represented with all of its secrets: like independent item, with all of its natural laws. Also, the apple is a threshold between culture and of that, what’s beyond culture, what’s undefined, not yet existing, possible reality.

Eve – potential life, with the instinct of self-preservation.

Culture is a problem, which is hiding the apples, and if it can’t hide them, makes them forbidden, labels them as “enemy”, threatens people – he, who eats them, will die… He, who eats the apples, starts realizing reality, and the system punishes and pursues him. Weak doesn’t eat apples and trembles before them, deny freedom to make life easier.

But, the instinct of life is strong, and he, who has this vital power – eats the apple, fruit of Tree of Knowledge of Good and Evil. Who realizes reality, is like a tree – as his roots go deep in the ground (he realizes the culture!), the upper part grows more, and his fertility increases too.

Art is realizes, shows and solve the problem.

Who has realized all of this, feels the comfortable side of culture too. An apple (fruit of Art) is transformed into seed, which has the chance of rising, because the guarantee of development of the scheme from culture to art doesn’t exist.

***
And the Lord God said: Behold, the man is become as one of us, to know good and evil: and now, lest he put forth his hand, and take also of the tree of life, and eat, and live forever. [Genesis. 3:22] So he drove out the man; and he placed at the east of the garden of Eden Cherubims, and a flaming sword which turned every way, to keep the way of the tree of life. [Genesis. 3:24]

Mapping

_____________

Sketchs for this project