სიბერის ევოლუციური თეორიები

სიმბოლისტური მოზაიკა პომპეიდან (გამოსახულია ზემოდან: მართი კუთხე და შვეული, როგორც წესრიგის სიმბოლო, თავის ქალა – სიკვდილის სიმბოლო, ფორტუნას ბორბალი და პეპელა)

შესავალი

ბიოგერონტოლოგია – ინტერდისციპლინური სწავლება სიბერის ბიოლოგიური მექანიზმების შესახებ, სწრაფად ვითარდება, ნაწილობრივ საზოგადოების გაზრდილი ინტერესის გამო, რომელიც დაკავშირებულია ხანში შესული ადამიანების შედარებით მაღალ რიცხვთან განვითარებულ ქვეყნებში და უკვე განვითარებად ქვეყნებშიც, როგორიც ჩინეთია. სიბერის მექანიზმების უჯრედულ და მოლეკულურ დონეზე შესწავლასთან ერთად საჭიროა გაგება, თუ რატომ არსებობს სიბერე. თავსატეხია, რომ საათის მექანიზმივით აწყობილი გენეტიკური აპარატის წყალობით, მილიონობით წლიანმა ევოლუციამ  შეძლო წარმოეშვა რთული მრავალსახეობა და ამავე დროს, ორგანიზმი აღწევს რა ზრდასრულ ასაკს, შედის დაუძულურების ხანაში და განწირულია სიკვდილისთვის. მართლაც, როგორ უნდა ავხსნათ, რომ ცხოველები უკვდავები არ არიან? ზოგიერთს შეუძლია ამტკიცოს, რომ უკვდავი ორგანიზმები არსებობენ, მას შემდეგ, რაც ცნობები იქნა მოწოდებული ჰიდრაზე (Hydra vulgaris), სადაც არ იყო აღწერილი სიკვდილისა და დაბერების ფაქტი 4 წლის განმავლობაში [1]. 4 წელი ჯერ კიდევ შორსაა უკვდავებიდან და როგორც შემდგომი კვლევებიდან იქნა ნაჩვენები, ჰიდრაც ბერდება [2]. ეს გამანადგურებელი ასაკდამოკიდებული ცვლილებები, რომლებიც კულმინაციას სიკვდილში აღწევს, დაუძლეველი ჩანს ყველა სახეობისათვის თუ არა, იმ ორსარქველიანი მოლუსკებისთვის მაინც, რომლებიც საუკუნეები ცოცხლობენ [3]. 1769 წელს ფრანგი ფილოსოფოსი დენი დიდრო დ’ალამბერტის სიზმარში წერდა [4], რომ “ვარდების მეხსიერებაში არაა გამოცდილება, ენახოთ მებაღის სიკვდილი”, ამგავრად შეცდომაა ფიქრი მოლუსკების უკვდავებაზე, იმიტომ რომ ადამიანთა სიცოცხლეა გაცილებით ხანმოკლე.

აგრეთვე, შეუსაბამოა იმგვარი ჰიპოთეზის წარმოდგენა, რომ დაბერება დეტერმინირებულია გენებით, რადგან განვითარებისგან განსხვავებით, დაბერებას არ სჭირდება მსგავსი გენების არსებობა. თუკი მაინც დავუშვებთ ამგვარი გენების არსებობას, რომლებიც სტიმულირებენ დაბერებას, მაშინ, როგორც სხვა გენების შემთხვევაში,  უნდა ვიგულისხმოთ გენების მუტაცია და მუტანტების არსებობა, რომლებიც თავს დააღწევდნენ “დაბერების პროგრამას”. პოტენციურად უკვდავი არსებები მხოლოდ გარეგანი მიზეზით მოკვდებოდნენ, როგორიცაა უბედური შემთხვევა და შეძლებდნენ რეპროდუცირებას, მაშინ, როცა სხვა ორგანიზმები უკვე მკვდარი იქნებოდნენ. ბუნებრივი გადარჩევით, სულ რაღაც რამდენიმე თაობაში უპირატესობას მოიპოვებდნენ და ცხოველთა უმრავლესობა უკვდავი იქნებოდა, თუმცა მსგავსი მუტანტები არასოდეს აღმოუჩენიათ. თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ გენებს საერთოდ არ აქვს გავლენა დაბერების პროცესზე. მაგალითად, ადამიანებში, რომლებიც ატარებენ აპოლიპოპროტეინ E-ს ორი ε4 ალელით,  91 % -ია ალბათობა, რომ დიაგნოზირებული იქნებიან ალცჰეიმერის დაავადებით, 47 % თუ  ატარებენ ერთ ალელს და 20 % თუ საერთოდ არ ატარებენ  ε4 ალელს. მიუხედავად ამისა, ეს ალელი მხოლოდ ზრდის ამ დაავადების ალბათობას, რადგან ამ ალელის არ მქონეებიც შეიძლება დაავადდნენ [5]. თუ დაბერება არაა გენებით პროგრამირებული, მაშინ მუტანტი ნემატოდების შესწავლიდან გამომდინარე, რომელთაც გამოავლინეს გახანგრძლივებული სიცოცხლე, შეიძლება ვინმემ დაასკვნას, რომ სიბერე ეს ავადმყოფობაა, რომელიც შეიძლება განიკურნოს ან ყოველშემთხვევაში გადავადებულ იქნას [6]. სინამდვილეში, ეს მუტანტები უფრო მეტს რომ ცხოვრობენ, არის გამოხატულება ამ სახეობისთვის ხელსაყრელი სასიცოცხლო სტრატეგიებისა, როცა საკვების დეფიციტია, მაგრამ ილუზიაა ფიქრი იმაზე, რომ აღმოჩენილია გენები, რომლებიც დაბერებას აკონტროლებენ [7]. 

რატომ აშენებდნენ ძველად პირამიდებს?

“მკვდრების გამზირის” პანორამული ხედი მთვარის პირამიდის მწვერვალიდან, უკიდურეს მარცხენა ნაწილში მოჩანს მზის პირამიდა. თეოტიჰუაკანი. მექსიკა.

როგორც ვიცით, გარდა ეგვიპტის პირამიდებისა, არსებობს უძველესი პირამიდები მთელი მსოფლიოს გარშემო (იხ. ინფოგრაფიკა), რომლებიც აშენდა ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად.

ამ ფაქტის ახსნის ჩემთვის ცნობილი შემთხვევებიდან არც ერთი არაა დამაკმაყოფილებელი, მათგან ყველაზე გიჟური კი უცხოპლანეტელებთანაა დაკავშირებული [1]. აკადემია ძირითადად აქცენტს ტექნიკურ მახასიათებლებზე აკეთებს და ფაქტების კონსტატირებით შემოიფარგლება. ამ მცირე ესეს მიზანია მატერიალისტურად ახსნას, თუ რატომ აშენებდნენ ძველი ადამიანები პირამიდებს.

თეზისის არსი შემდეგში მდგომარეობს: პირამიდების მშენებლობის მიზეზი ეკონომიკური საფუძველსა და ძალაუფლებრივი ურთიერთობების ტექნიკებში უნდა ვეძებოთ. აღმოჩენილი პირამიდები ემთხვევა იმ ტერიტორიებს, სადაც განვითარდა აგრარული მეურნეობა და მარცვლეული კულტურები. მაგალითისთვის, პირველ ცივილიზაციებს თანამედროვე მექსიკის ტერიტორიზე მოყავდათ სიმინდი, ძველ ჩინეთში – ბრინჯი, ეგვიპტეში – ხორბალი. კაცობრიობის ადრეული ეპოქის საკვებისგან განსხვავებით, რომელიც ნადირობით და შემგროვებლობით მოიპოვებოდა, მარცვლეული კულტურა არ იყო მალეფუჭებადი პროდუქტი, ამიტომ შესაძლებელი იყო მისი დაგროვება, რამაც შეცვალა ჩუქების ეკონომიკა გაცვლის ეკონომიკით.

პუანტილიზმი და ანარქიზმი

“პოლიტიკის ესთეტიზაციას ფაშიზმი მიმართავს,
ჩვენ კი მას ესთეტიკის პოლიტიზაციით ვპასუხობთ”
ვალტერ ბენიამინი

ამბობენ, რომ 1648 წელს, საფრანგეთში, ხელოვნების აკადემიის გახსნაზე ლუი XIV-მ მიმართა შეკრებილ მხატვრებს: “თქვენ წილად გხვდათ უდიდესი პატივი მსოფლიოში – ასახოთ ჩემი დიდება!” (სურ. 1) აკადემია მეფის პირველი მინისტრის ზედამხეველობის ქვეშ იმყოფებოდა. ფერწერაში, ისევე როგორც ხელოვნების სხვა

სურ.1 ფრონდაზე გამარჯვებული ლუი XIV, გამოსახულია როგორც ძველი რომაული ღმერთი – იუპიტერი. 1655 წ.

დარგებში, მიმდინარეობდა მკაცრი რეგლამენტაციის პროცესი. აკადემიამ შეიმუშავა ფერწერის ჟანრებად დაყოფის სისტემა: ეს სისტემა გულისხმობდა ნამუშევრების კლასიფიკაციას მათი თემატიკის, სიუჟეტის მიხედვით. ისტორიული, ბატალური და მითოლოგიური ჟანრები “მაღალ” ჟნრებად იყო მიჩნეული, ხოლო პორტრეტი, ნატურმორტი, პეიზაჟი და ყოფითი ჟანრი კი – “დაბალ” ჟანრებად.

დაზგურ ფერწერაში შესრულებული ეს ჟანრები ზომებითაც განსხვავდებოდა ერთმანეთისაგან. მაღალი ჟანრის ნამუშევრები დიდი ზომის ტილოებს წარმოადგენდა მმართველი ფენის ძალაუფლების დემონსტრაციისა და სიუჟეტის პომპეზურობის ხაზგასასმელად.

ანტონი ვან დეიკი ინგლისის მეფის, ჩარლზ I-ის კარის მხატვარი იყო. ამ პორტრეზე (სურ. 2) მეფე ცხენზეა ამხედრებული და მთელ პეიზაჟს –

სურ. 2 ანტონი ვან დეიკი “ცხენზე ამხედრებული ჩარლზ I” (დაახ. 1637-38) 365 × 289 სმ. ტილო, ზეთი

და მნახველსაც – ზემოდან დაჰყურებს. ეს სურათი იმდენად დიდი იყო, რომ ვან დეიკს მის დასამთავრებლად კიბე დასჭირდა. სინამდვილეში ჩარლზი ჩია, ვიწროსახიანი კაცი იყო. სწორედ მისი მეფური, შთამბეჭდავი გარეგნობის გამოსახატავად დახატა მხატვარმა ის ასე მაღლა და ასე მბრწყინავ აბჯარშიც ამიტომ გამოაწყო, სახით კი მხოლოდ პროფილში გვიჩვენა.

აგრეთვე მმართველი ელიტისთვის, როგორც დამკვეთის დასაკმაყოფილებლად იხატებოდა ხშირად ანტიკური სიუჟეტები (სურ. 3), რომელთაც კლასიკური ტექსტების ცოდნით თავის მოწონება სურდათ. სურათები უამრავ დეტალს შეიცავდა, ამიტომ მათი ცქერა და ახალ-ახალი დეტალების აღმოჩენა დიდხანს შეიძლებოდა. ალეგორიებში ფარული აზრების ძიება, რისთვისაც მითოლოგიისა და ბიბლიის ცოდნა იყო საჭირო, პრივილეგიების დემონსტრაციისა და დომინაციის განხორციელებისთვის არსებული რიტუალების ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილი იყო, ისევე როგორც ჭამის, გართობისა და ურთიერთობის რიტუალური მეთოდები.

თანამედროვე ბიოლოგიური თეორიები სიბერეზე

ჩვენ არ ვხედავთ სამყაროს როგორიც ის არის,
არამედ ვხედავთ ისეთად, როგორიც ვართ ჩვენ.

თალმუდი

რატომ ბერდებიან ადამიანები? როდის იწყება დაბერება? რა არის დაბერების განსაზღვრის მარკერი? არსებობს კი ზღვარი იმ ასაკამდე, სანამდე შეგვიძლია ზრდა? ესაა ის შეკითხვები, რომლებიც ხშირად აფიქრებდა კაცობრიობას საუკუნეების განმავლობაში. მიუხედავად მოლეკულური ბიოლოგიისა და გენეტიკის განვითარებისა, ფენომენი, რომელიც აკონტროლებს სიცოცხლის ხანგრძლივობას არაა ამოხსნილი.

მრავალი თეორია იქნა შემოთავაზებული დაბერების პროცესის ახსნისათვის, მაგრამ მათგან არც ერთი არაა სრულიად დამაკმაყოფილებელი (1). ტრადიციული თეორიები დაბერებაზე თვლიან, რომ სიბერე არ არის ადაპტაციური ან გენეტიკურად პროგრამირებული. ადამიანების სიბერის თანამედროვე ბიოლოგიური თეორიები ემთხვევა ორ ძირითად კატეგორიაში: პროგრამირებულ და დაზიანებით ან ცთომილებით თეორებში. პროგრამირებული თეორია გულისხმობს იმას, რომ სიბერე შესაძლოა ემორჩილება და წარმოადგენს იმ ბიოლოგიური განრიგის გაგრძელებას, რომელიც არეგულირებს ბავშვობიდან ზრდასა და განვითარებას. ეს რეგულირება დამოკიდებული უნდა იყოს ცვლილებებზე გენების ექსპრესიაში, რომლებიც გავლენას ახდენს სისტემის სიცოცხლის უნარიანობაზე, აღდგენაზე და საპასუხო დაცვაზე. დაბერების დაზიანებითი ან ცთომილების თეორია ყურადღებას ამახვილებს გარემო ფაქტორებზე, რომლებიც ნეგატიურად მოქმედებენ ცოცხალ ორგანიზმებზე და იწვევენ დაზიანებას სხვადასხვა დონეზე, რაც ხდება დაბერების მიზეზი.

თავისუფალი რადიკალები და ანტიოქსიდანტები

ირონიულია, ის რომ ჟანგბადი, ასე აუცილებელი სიცოცხლისათვის, შეიძლება გარკვეულ ვითარებაში გამანადგურებლად იმოქმედოს ადამიანზე. ყველაზე მეტად ჟანგბადის პოტენციურად დამაზიანებელი ეფექტი შეიძლება იყოს ისეთი ქიმიური ნაერთების ფორმირება, რომლებიც ცნობილია თავისუფალი რადიკალების ყველაზე გავრცელებული სახის, რეაქტიული ჟანგბადის ფორმების სახელით (ROS – Reactive oxygen species ), როგორებიცაა სუპეროქსიდანიონის რადიკალი, ჰიდროქსილის რადიკალი, წყალბადის ზეჟანგი და სინგლეტური ჟანგბადი, რომლებზე ქვემოთ გვექნება საუბარი, მაგრამ საჭიროა თანმიმდევრულად ვუპასუხოთ კითხვებს. რა არის თავისუფალი რადიკალები? როგორ აზიანებენ ისინი უჯრედებს? როგორ იცავს ვიტამინ E, C და სხვა ანტიოქსიდანტები სხეულს თავისუფალი რადიკალებისაგან?

ადამიანის სხეული აგებულია სხვადასხვა ტიპის უჯრედებისაგან. თავის მხრივ უჯრედები კონსტრუირებულია მრავალი სახის მოლეკულით [1], ხოლო მოლეკულები აგებულია ერთმანეთთან ქიმიური ბმებით დაკავშირებული ატომებისაგან [2]. მოლეკულა შეიძლება იყოს ერთი ქიმიური ელემენტის [3] ან სხვადასხვა ატომის კავშირი.  რატომ ერთიანდებიან ატომები მოლეკულებად? ამისთვის კიდევ უფრო ღრმად უნდა ჩავიხედოთ.

როგორც სკოლის მასალიდან შეიძლება გახსოვდეთ, ატომი შედგება ბირთვისაგან (თავის მხრივ ბირთვში შეკავშირებულია პროტონები, დადებითად დამუხტული ნაწილაკები, და ნეიტრონები, მუხტის არ მქონე ნაწილაკები [4] და მის გარშემო სხვადასხვა ორბიტალზე [5] მყოფი უარყოფითი მუხტის მქონე ელექტრონებისაგან. ატომი ჩვეულებრივ მდგომარეობაში ელექტრულად ნეიტრალურია, რადგან პროტონების (+) და ელექტრონების (-) რაოდენობა ტოლია – ისინი ერთმანეთს აკომპენსირებენ.

ატომში, სადაც ელექტრონთა რიცხვი შედარებით დიდია, რამდენიმე ელექტრონული შრეა. ყოველ ელექტრონულ შრეს თავისი ნომერი აქვს, რომელიც n-ით აღინიშნება. გადათვლა იწყება იმ ელექტრონული შრიდან, რომელიც ყველაზე ახლოსაა ბირთვთან: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.  ენერგეტიკულ დონეზე ელექტრონთა დასახლების მაქსიმალური რიცხვი გამოითვლება ფორმულით N=2n² , სადაც N – ელექტრონთა მაქსიმალური რიცხვია, n კი – შრის ნომერია. ე.ი. არ შეიძლება პირველ შრეზე ორზე მეტი ელექტრონი იყოს. რაც უფრო ახლოსაა ელექტრონი ატომბირთვთან, მით უფრო მცირეა მისი ენერგია, ატომბირთვიდან დაშორებისას ელექტრონის ენერგია იზრდება, შესაბამისად გარე შრის ელექტრონები ყველაზე სუსტადაა დაკავშირებული ბირთვთან. სწორედ ელექტრონები არიან ჩართულები ქიმიურ რეაქციებში და ქმნიან ქიმიურ ბმებს მოლეკულებში. ატომის ყველაზე მთავარი სტრუქტურული განსაკუთრებულობა, რაც განაპირობებს მის ქიმიური ქცევას არის ელექტრონების რიცხვი  მის გარე შრეზე. ყოველი ელემენტი მიისწრაფვის ენერგეტიკულად მომგებიანი და მდგრადი რვაელექტრონიანი ელექტრონული შრის ფორმირებისაკენ. ატომებს, რომელთაც აქვთ სავსე გარე ელექტრონული შრე, აქვთ ტენდენცია არ შევიდნენ ქიმიურ რეაქციებში და მათ ინერტული ელემენტები ეწოდებათ, მაგალითად ნეონი (Ne), არგონი (Ar), კრიპტონი (Kr), ქსენონი (Xe). ვინაიდან ატომები მიისწრაფვიან მაქსიმალური სტაბილურობისაკენ, ისინი ცდილობენ შეივსონ თავიანთი გარე შრე:

ნანოტექნოლოგია: ლიპოსომები

სხვადასხვა დაავადებების მკურნლობის დროს, მიუხედავად იმისა რომ დაავადების კერები კონკრეტულ ორგანოებზე და ქსოვილებზეა განლაგებული (მაგალითაც ციროზის დროს ღვიძლში), წამალი მთელს სხეულში მეტ-ნაკლებად თანაბრად ნაწილდება სისხლძარღვთა ცირკულაციური სისტემის გამო, ამის გამო საჭიროა დოზის გაზრდა, რაც თავის მხრივ გვერდით ეფექტებსა და უკუჩვენებებს იწვევს. მეორეს მხრივ სისხლის იმუნური სისტემის შემადგენელ კომპონენტებს ახასიათებს გარკვეულ ნაერთა დაშლის თვისება. ამიტომ ზოგიერთი პრეპარატის სისხლში შეყვანა არ არის პერსპექტიული, ვინაიდან პრეპარატი დაიშლება მანამ, სანამ ის მიაღწევს დანიშნულების ადგილას. ამიტომ მკურნალობის ეფექტურად წარმართვისთვის, განსაკუთრებით ისეთი ტოქსიკური წამლების გამოყენებისას, რომლებიც კურნავენ თვით დაავადებას, მაგრამ აზიანებენ სხვა ქსოვილებს, საჭირო გახდა მეცნიერებს შეექმნათ წამლის გადამტანი საშუალებები, რომლებიც დანიშნულების ადგილზე მიტანდა წამალს საჭირო კონცენტრაციით ისე, რომ არ შეეხობოდა სხვა ორგანოებს და დაიცავდა გადასატან ნივთიერებას (წამალს) ფერმენტული ცილების დამანგრეველი მოქმედებისაგან.

ერთ-ერთი ამგვარ გადამტანს წარმოადგენს ლიპოსომები, სფეროსებური ვეზიკულები, რომელიც შედგება ფოსფოლიპიდური ბიშრესაგან, პირველად აღწერილ იქნა 60-იან წლებში. მათი წარმოება არის ადვილი და დღეისათვის ის გამოიყენება მეცნიერების სხვადასხვა სფეროებში მათემატიკისა და თეორული ფიზიკის ჩათვლით, ბიოფიზიკაში, ქიმიაში, ბიოქიმიაში და ბიოლოგიაში. ლიპოსომები გამოჩნდა უკვე ფარმაციულ ინდუსტრიაში, როგორც წამლის გადამტანი სისტემები. კვლევები ლიპოსომების ტექნოლოგიაზე პროგრესირდა ჩვეულებრივი ვეზიკულებიდან “მეორე თაობის” ლიპოსომებით, რაც გულისხმობს ლიპიდური შემადგენლობის მოდულირებას სისხლში ხანგრძლივი ცირკულაციისთვის, ასევე ზომის, ზედაპირული მუხტის ცვლილების, აგრეთვე ისეთი აქტიური მოლეკულების (მაგ, გლიკოლიპიდები, ცილები) ინტეგრაციით, რომელიც საშუალებას მისცემს ლიპოსომას დაუკავშირდეს უჯრედს რეცეპტორული გზით, რაც უკვე ლიპოსომას მიზანმიმართულს ხდის.

ვიტამინები

ვიტამინები არის მნიშვნლოვანი ნაწილი რაციონის, ჩვენი ორგანიზმის ნორმალური ფუნქციონირებისათვის, მაგრამ მათი ქიმიური სტრუქტურის შესახებ ნაკლები წარმოდგენა გვაქვს. ქვემოთ ნაჩვენები იქნება ცამეტივე ვიტამინის ქიმიური სტრუქტურა მოკლე დახასიათებით. თუმცა შეიძლება არსებობდეს მცირეოდენი განსხვავებები ამ სტრუქტურებში მასინთეზირებელი წყაროსდა მიხედვით.

უპირველეს ყოვლისა ყურადსაღებია ის თუ რა აქცევს ქიმიურ ნაერთს ვიტამინად. ვიტამინი განმარტებულია როგორც ისეთი ორგანული ნაერთი, რომელიც საჭიროა ორგანიზმის ცხოველმოქმედებისათვის, მაგრამ თავად ორგანიზმს არ შეუძლია მისი დასინთეზირება. ეს განმარტება არ მოიცავს სხვა ბუნებრივ სასიცოცხლო ნივთიერებებს, როგორებიცაა ამინო მჟავები, ცხიმოვანი მჟავები, ნახშირწყლები და მინერალები, რომლებიც ორგანიზმისთვის აუცილებელია უფრო მეტი ოდენობებით, ვიდრე ვიტამინები.

დღეისათვის აღმოჩენილია 13 ვიტამინი: ვიტამინი A-დან E-მდე, B ჯგუფის ვიტამინების ჩათვლით, ასევე K ვიტამინი. E-დან K ვიტამინამდე ალფაბეტური ნახტომი განაპირობა იმან, რომ ადრე F-დან J-მდე კლასიფიცირებული ნივთირებები რეკლასიფიცირდნენ იმით, რომ ზოგი ვიტამინი არ აღმოჩნდა, ხოლო ზოგი გაერთიანდა B ჯგუფში. მაგალითად ვიტამინ B7, ბიოტინი, ადრე მოიხსენიებოდა როგორც ვიტამინ H. K ვიტამინი იმიტომ არ დაუბრუნდა ალფაბეტის თანმიმდევრობას, რომ ის ენაში უკვე დამკვიდრებული იყო: ის გამოყვეს და აღწერეს გერმანულენოვანმა მეცნიერებმა, ეს ვიტამინი უკავშირდება ჭრილობის შემდგომ სისხლდენის ბუნებრივ შეჩერებას – კოაგულაციას (გერმანულად Koagulation). რაც შეეხება თავად ტერმინი ვიტამინის ეტიმოლოგიას, ის მოდის სიტყვების ვიტალურის (სასიცოცხლო) და ამინოს (ორგანული ნაერთი, რომლის ფუნქციური ჯგუფი აზოტის ატომს შეიცავს) კომბინაციით.

ჩვენ შეგვიძლია ვიტამინების კლასიფიკაცია ძირითადად ორ კატეგორიაში: ცხიმებში ხსნადი ვიტამინები ( ვიტამინი A, D, E და K ), რომლებიც შეიძლება შენახულ იქნას ჩვენი სხეულის ღვიძლში ან ცხიმოვან ქსოვილებში. ისინი რეზერვშია მანამ, სანამ მოთხოვნადი არ იქნება ორგანიზმისთვის. მაშასადამე ეს ნიშნავს იმას, რომ მათი მიღება ხშირად არ არის საჭირო. მეორე მხრივ წყალში ხსნადი ვიტამინები სხეულში არსად არა კონსერვირებული, ამიტომ ისინი რეგულარულად უნდა იქნას მიღებული კვების დროს, რომ შევსებულ იქნას დეფიციტი. ცხიმში ხსნადი ვიტამინებისაგან განსხვავებით, ვინაიდან წყლაში ხსნადი ვიტამინები არ არიან შენახული ორგანიზმში, ძნელია მათით ზედოზირება, რომელსაც აგრეთვე შეუძლია არასასურველი ეფექტები იქონიოს.

უმეტესად ვიტამინებს შეიცავს საკვები პროდუქტი, მაგრამ ზოგიერთი მათგანი მიიღება სხვა გზით. მაგალითად ვიტამინ K და ბიოტინს ასინთეზებს ადამიანის კუჭის მიკრო ფლორაში არსებული ანაერობული ბაქტერია. ადამიანისა და ბაქტერიის ამგვარი ურთიერთობა არის სიმბიოტური (ურთიერთდახმარებაზე დაფუძნებული). ხოლო ვიტამინი D ადამიანის კანში სინთეზირდება მზის ულტრაიისფერი სინათლის ტალღის დასხივების საშუალებით. ზოგერთი ვიტამინი ქიმიურად უფრო მარტივია ვიდრე სხვები; მაგალითად ვიტამინი D ბუნებრივად არსებობს ისე როგორც გრაფიკშია ნაჩვენები. სხვები, როგორიცაა მაგალითად ვიტამინი E შეიძლება წარმოიქმნას სხვადასხვა სტრუქტურულად მსგავსი კომპონნენტისაგან – ბეტა კაროტინისაგან, ნიაცინისაგან და ამინომჟავა ტრიფტოფანისგან. ძუძუმწოვრების ქსოვილებში არსებული ვიტამინების აქტიური ფორმები შეიძლება უმნიშვნელოდ ვარირებდეს იმისდა მიხედვით, თუ რომელ საკვებში გვხვდება.

ვიტამინი A

            რეტინოლი

აქტიური ფორმა ძუძუმწუვართა ქსოვილებში

 

მნიშვნელოვანი ელემენტია მხედველობისთვის. აგრეთვე აძლიერებს იმუნურ სისტემას და კანს.

 

კვერცხისა და კვერცხის ნაჭუჭის ქიმია

ვიზუალი მაღალი ხარისხით

კვერცხის ქერქი

კვერცხის ნაჭუჭი პირველ რიგში წარმოადგენს კალციუმის კარბონატს, რომელიც არის ძირითადი ქიმიური კომპონენტი ზღვის ნიჟარებისა, აგრეთვე ცარცისა და კირქვისა. კალციუმის კარბონატის ნანონაწილაკები კრისტალურ წერსირგშია მოყვანილი ცილების მიერ, მინერალი კალციტის ფორმირების დროს. კვერცხის გარსი არ არის აბსოლუტურად ერთგვაროვანი – ის შეიცავს ათასობით პატარა ფორებს, საშუალოდ 9000, რომლებიც საშუალებას აძლევს აირთა მიმოცვლას გარემოდან კვერცხში და პირიქით. როგორც მოგვიანებით ვნახავთ, მას აქვს გარკვეული მნიშვნელობა საკვებად მომზადების დროს.

კვერცხის ნაჭუჭი შეიძლება იყოს სხვადასხვა ფერის; ქათმის კვერცხები ვარირებს თეთრისა და ყავისფერის სპექტრს შორის, მაგრამ სხვა ფრინველთა სახეობის კვერცხი შეიძლება შეიცავდეს ლურჯ ან მწვანე ფერებს. ეს ფერადოვნება განპირობებულია საშვილოსნოს მილში კვერცხის ნაჭუჭის ფორმირების დროს პიგმენტის მოლეკულების ჩართვისას. ზოგი პიგმენტი, როგორიცაა პროტოპორფირინი ანიჭებს კვერცხის ნაჭუჭს ყავისფერ შეფერილობას და წარმოადგენს ჰემოგლობინის, ჟანგბადის გადამტანის შემადგენელ პროდუქტს, რომელიც ნაპოვნია სისხლში. სხვა პიგმენტები, როგორიცაა ოოციანინი (oocyanin) რომელიც აძლევს ლურჯ და მწვანე ფერს, წარმოადგენენ ნაღველის ფორმირების გვერდით პროდუქტებს. კვერცხის ნაჭუჭის სითეთრე კი პიგმენტების ნაკლებობის შედეგია.

რა არის ბიოფიზიკა

ბიოფიზიკა არის ხიდი ბიოლოგიასა და ფიზიკას შორის.

ბიოლოგია შეისწავლის სიცოცხლეს მთელი მისი მრავალფეროვნებითა და სირთულით. ის აღწერს ცოცხალ ორგანიზმებს, თუ როგორ მოიპოვებენ ისინი საკვებს, კომუნიკაციას მათ შორის, გარემოდან ინფორმაციის აღქმას და რეპროდუქციას. მეორეს მხრივ ფიზიკა ეძებს ბუნების მათემატიკურ კანონებს და ქმნის დეტალურ ვარაუდებს ძალებზე, რომლებიც ამოძრავებენ იდეალიზებულ სისტემებს. კომპლექსური სიცოცხლისა და ფიზიკური კანონების სიმარტივეს შორის არსებული დისტანციის წვდომა წარმოადგენს ბიოფიზიკის გამოწვევას. მოდელების ძიება და მათი ანალიზი მათემატიკითა და ფიზიკით არის მძლავრი საშუალება სიცოცხლის სრული გაგებისათვის.

ბიოფიზიკოსები ეძებენ პრინციპებს, რომლებიც აღწერს მოდელებს. თუ პრინციპები სწორია, მაშინ ის იძლევა წინასწარმეტყველების საშუალებას, რომელიც შემდგომ შეიძლება შემოწმდეს.

რას იკვლევენ ბიოფიზიკოსები?

ბიოფიზიკოსები სწავლობენ სიცოცხლეს ყველა დონეზე, დაწყებული ატომებიდან და მოლეკულებიდან, უჯრედებით, ორგანიზმებითა და გარემოცვით დამთავრებული. ინოვაციები მოდის ფიზიკისა და ბიოლოგიის ლაბორატორიებიდან. ბიოფიზიკოსები აფართოებენ კვლევების არეალს, იგონებენ ახალ ხელსაწყოებს. სამუშაოებს ყოველთვის აქვს მიზანი და ის გულისხმობს მოიძებნოს თუ როგორ მუშაობს ბიოლოგიური სისტემები. ბიოფიზიკოსები სვამენ კითხვებს, როგორებიცაა:

აბიტურიენტთა მომზადება ხელოვნებაში

აბიტურიენტთა ინდივიდუალური მომზადება / მეცადინეობა ერთიანი ეროვნული გამოცდების საგანში – „სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება“ გამოცდების ეროვნული ცენტრის პროგრამის მიხედვით xelovnebis-programa (pdf).

რეპეტიტორი: ხელოვნების სერტიფიცირებული მასწავლებელი, ვეფხვია მანია

განათლება: 2006 – 2012  ა. ქუთათელაძის სახელობის თბილისის სახელმწიფო სამხატვრო აკადემია [ფერწერა / ხელოვნების ისტორია ]

სამუშაო გამოცდილება: 2014 წლიდან სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების პედაგოგი საშუალო სკოლაში.

მომზადება შესაძლებელია დისტანციურ რეჟიმში.  ხშირად გამოყენებადი ონლაინ პლატფორმები: Teams, zoom, google meets

TEL: 593 20 00 41